Rusya'da, ticari davaların çoğunun yürütüldüğü “arbitrazh” mahkemeleri adı verilen özel ticaret mahkemeleri vardır. Bu mahkemeler devlet yargı merciine aittir ve uyuşmazlıkları tahkim yoluyla çözen tahkim heyetleri ile karıştırılmamalıdır.
Genel olarak, Rusya'daki arbitrazh mahkemeleri, tüzel kişilerin yanı sıra “bireysel girişimci” olarak usulüne uygun kayıtlı gerçek kişileri içeren her türlü ekonomik uyuşmazlığı ele alır.
Sözleşme ve mülkiyet anlaşmazlıkları, şirket uyuşmazlıkları, iflas süreçleri, ticari itibar davaları ve devlet organ ve yetkilileri tarafından işle ilgili kararların incelenmesi (vergi, gümrük, ruhsat, para cezaları vb.) konularının tümü arbitrazh mahkemelerinin yargı yetkisine girer.
Yabancı bir ticari şirket söz konusu olduğunda, aşağıdaki ticari uyuşmazlık konularından her biri için Rus arbitrazh mahkemelerine başvurabilir:
• davalı (temerrüde düşen taraf) Rusya'da bulunuyorsa (veya ikamet ediyorsa);
• davalının mülkü Rusya'da bulunuyorsa;
• anlaşmazlık, Rusya'da ifa edilmesi gereken bir sözleşmeden kaynaklanmışsa;
• anlaşmazlık Rusya'da meydana gelen sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanmışsa;
• anlaşmazlık, Rusya'da ihraç edilen menkul kıymetlerle ilgili ilişkilerden kaynaklanmışsa;
• talep Rusya'da meydana gelen maddi hasarlı kazadan kaynaklanmışsa
Ayrıca, eğer söz konusu uyuşmazlık Rusya Federasyonu ile yakından bağlantılıysa, arbitrazh mahkemeleri yetkilidir.
İlk Dava Dilekçesinin Sunulması
Dava açmak için davacı, davalının bulunduğu federal kuruluşun (Rusya'da bir bölge) arbitrazh mahkemesine bir dava dilekçesi sunmalıdır. Adresi kontrol etmek için davalınızı Şirket Sicilinde arayabilirsiniz (isim / sicil numarası “ОГРН” / vergi mükellefi numarası “ИНН” kullanınız). Davacı, uyuşmazlığa konu sözleşmenin icra edilmesi gereken bölgenin mahkemesini de seçebilir. Ayrıca, taraflar sözleşmede ya da daha sonra kendi aralarında imzalayacakları bir belge ile uyuşmazlık halinde davanın görüleceği yetkili mahkemeyi (“yetki anlaşması”) belirleyebilirler. Yetki anlaşması, Rus bir şirket veya kişi ile iş yapan yabancı kişilerin, Rus şirketin veya kişinin bulunduğu yer mahkemesinin yetkili olmasından kaçınması için tavsiye edilir. Moskova arbitrazh mahkemesi genellikle tercih edilen seçenektir.
Sözleşmeden veya sebepsiz zenginleşmeden doğan alacak davalarında, sözleşmede başka bir zamanlama/ işlem öngörülmedikçe, dava öncesi talep mektubunun davalıya dava dilekçesinin verilmesinden 1 (bir) ay önce gönderilmesi zorunludur.
Mahkemeye yasal statüsünün (yetkili kişiler dahil) ve ticari faaliyette bulunma hakkının kanıtını sunması dışında, yabancı bir davacı için özel bir gereklilik yoktur. Tipik olarak bu, resmi şirket (ticaret) sicilinden veya benzerinden en fazla 30 gün önce alınan bir beyan anlamına gelir. Bu tür belgeler apostil şerhi içermeli ve Rusça'ya noter tasdikli tercümesi ile birlikte mahkemeye sunulmalıdır.
Yerel bir Rus avukat tutmak bir ön koşul değildir. Yabancı bir davacı, ulusal yasalar uyarınca yürütme organı veya başka bir yetkili temsilcisi aracılığıyla hareket etmekte serbesttir. Bununla birlikte, Rusya'da bir temsilciye en azından, uzun tebligat sürecinden (6+ ay) kaçınmayı sağlar. Vekaletname şirket tarafından imzalanır ve mühürlenir. Ön yüzünde resmi makamlarca herhangi bir kaşe/not/imza ve benzeri bulunmadıkça apostil resmi olarak gerekli değildir.
İlk dava dilekçesi, uyuşmazlığa sebebiyet veren tüm durumlar ve arkasındaki yasal gerekçe (mevzuat atfı) dahil olmak üzere davacının durumunu oldukça ayrıntılı bir anlatımla ortaya koymalıdır. Davacı, dava dilekçesi ile birlikte delillerini de sunmalıdır.
Dava harcı, talep miktarına bağlıdır. Toplamları, Moskova Arbitrazh mahkemesi tarafından hesaplayıcı ile kontrol edebilirsiniz. Maksimum devlet vergisi 200 000 RUB'dur (USD 2 800).
Davanın karşı tarafın temerrüdünden itibaren 3 yıl içinde (genel zamanaşımı süresi) açılması gerektiğini unutmayınız.
Yargılama Öncesi Tedbir Talebi
Davacı, yokluğu mahkeme kararının uygulanmasını zorlaştırıyor veya imkansız kılıyorsa ve varlığı davacıya önemli bir zarar gelmesini önlüyorsa, yargılama öncesi tedbir talebinde bulunabilir. Bu, davalının parasının ve diğer mülklerinin alıkonması, ihtiyati tedbiri ve diğer tedbirleri içerebilir. İhtiyati tedbir başvurusu, talep beyanı ile birlikte veya daha sonra arbitrazh mahkemesi sürecinin herhangi bir aşamasında yapılabilir. Mahkeme, başvuruyu 1 (bir) gün içinde inceler ve bu durum ihtiyati tedbir kararı veya red ile sonuçlanır. Yargılama öncesi tedbir, Federal Mahkeme Daireleri Servisi tarafından mahkeme kararıyla aynı şekilde uygulanır.
Ancak, yargılama öncesi tedbir kararı alma ihtimali oldukça düşüktür. Davacı, davalı tarafından varlıkların gizlendiğine dair ezici bir kanıt veya başka bir ağır suistimal sunmadıkça mahkemeler yargılama öncesi tedbir kararı vermekte son derece isteksizdir.
Mahkeme İşlemleri
Mahkeme, dava dilekçesini aldıktan sonra 5 (beş) gün içinde davayı incelemeye başlar. Bu zamanlamaya mahkemeler tarafından genelde uyulur. Mahkeme, dava işlemini kabul ederse, “ön duruşma” tarihini belirleyen (pratikte bir ay veya daha uzun bir süre içinde yapılan) ve tarafların yargılamanın hazırlanmasında belirli eylemlerde bulunmalarını gerektiren bir karar verir. Davalıya tipik olarak, her bir iddiaya yasal ve fiili itirazlarla birlikte savunma beyanı sunması emredilir.
Bekleyen herhangi bir dava, davadaki her emri ve nihai kararı içeren Arbitrazh Davaları Veritabanında izlenebilir. Arama için vaka numarasını ("Номер дела") veya tarafın adını ("Участник дела") kullanınız.
Ön duruşmalarda taraflar kısaca vakalarını ve kanıtlarını sunabilir ve taleplerini (iddianın dinlenmeden reddedilmesi, üçüncü şahısların eklenmesi, üçüncü şahıslardan vesikaların talep edilmesi vb.) belirtebilirler. Daha sonra mahkeme, davanın esasının görüşüleceiği duruşma tarihi belirler.
Esasa ilişkin duruşmalarda (mahkeme oturumunda), mahkeme dava için gerekli olan delilleri ve koşulları incelerken, taraflar ifade verebilir, önerge verebilir, birbirlerine sorular sorabilir ve söz konusu tüm konularda argümanlarını ileri sürebilirler. Mal ve hizmetlerin ifa edilmemesine ilişkin basit taleplerde (yabancı tarafın dahil olmadığı durumlarda), davanın tamamlanması 1 veya 2 celse sürebilir.
Arbitrazh mahkemesi yargılamasında, sözlü ifadeler ve tanık sorgulamaları çok nadir iken, yazılı yargılama usulüne birincil ağırlık verilir. Rus yasaları, mahkemelerin kendiliğinden keşif yapmasını düzenlemez. Mahkeme, taraflara delil sunmalarını önerebilir, ancak genel olarak, çekişme ilkesi nedeniyle hem davacı hem de davalı, iddialarını ve itirazlarını kanıtlama yüküne sahiptir.
Taraflardan biri, mahkemeden “özel bilgi gerektiren soruları netleştirmek için” bir bilirkişi atanmasını talep edebilir ve atanacak bilirkişi (veya uzman kurum) hakkında önerilerde bulunabilir. Ancak nihayetinde mahkeme bir bilirkişinin gerekli olup olmadığına karar verir, bilirkişiyi seçer ve cevaplanacak soruları (tarafların girdileriyle de olsa) formüle eder.
Mahkeme, “ilgili yabancı devletteki resmi yorum, uygulama ve doktrini” dikkate alarak, tarafların ilişkilerine uygulanabilirse yabancı hukukun içeriğine ulaşmakla yükümlüdür. Uygulamada mahkeme, tarafın yabancı avukatlardan aldığı hukuki mütalaaya dayanmaktadır.
Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, Rusya'daki işlemler hızlıdır. Mahkeme, dava dilekçesini aldıktan sonra 6 (altı) ay içinde karar vermelidir, temyiz mahkemesi ise davayı, davanın geldiği günden itibaren 2 (iki) ay içinde incelemelidir. Temyiz Mahkemesi’nin istatistiklerine göre, bu zaman çizelgeleri davaların yüzde 97'sinde ve daha fazlasında karşılanmaktadır.
Nihai karar, hakimin konuyu ele aldığı kısa bir (5-20 dakika veya daha fazla) aradan sonra, son duruşmaların sonunda duyurulur. Dayandığı delil beyanı, mahkemeye rehberlik eden yasal normlar ve diğer gerekçelerle birlikte gerekçeli karar 5 gün içinde (uygulamada 2-4 hafta) verilir.
Gerekçeli karar, temyiz edilmediği sürece (30 gün içinde yapılması gerekir) yayınlandıktan 30 gün sonra yürürlüğe girer. Temyiz edilirse, karar, kararı değiştirmediği veya iptal etmediği sürece, bir üst mahkemenin nihai karar tarihinden itibaren yürürlüğe girer.
Temyiz
Rusya'da birbiri ardına takip edilecek üç temyiz seviyesi vardır:
1) bölgesel temyiz mahkemeleri;
2) bölge mahkemeleri (temyiz);
3) Yargıtay Ticaret Divanı (“ikinci temyiz”).
Temyiz mahkemesinde, üç hakimden oluşan kurul hem olayları hem de yeni yasayı inceler ve genellikle davayı yeniden görür; ancak, tarafların elinde olmayan nedenlerle ilk derece mahkemesinde ibraz edilemeyen deliller sunulabilir.
Bölge temyiz mahkemesinde de, temyiz üç hakimden oluşan bir heyet tarafından da görülür ancak temyiz incelemesi hukuk meseleleriyle sınırlıdır. Temyiz başvurusu mahkeme kararının (veya temyiz kararının) yürütülmesini kendiliğinden durdurmaz; ancak, taraflaın talebi üzerine bir durdurma kararı verilebilir.
“İkinci temyiz”de, Temyiz Mahkemesi hakimi taraflarla görüşmeden temyiz iddialarını inceler ve ardından Temyiz Mahkemesi oturumunda temyizin kabul edilip edilmeyeceğine karar verir. Bu elemeyi aşmanın ortalama başarı oranı yüzde 1'dir.
Mahkeme Masrafları
Kaybeden taraf, dava masrafları (mahkeme harçları) ve avukatlık ücretleri de dahil olmak üzere, kazanan tarafın mahkeme masraflarını ödeyecektir. Talebin kısmen devam etmesi halinde, masraflar, davacının talebini kabul ettiği oranda dağıtılır.
Avukatlık ücretlerini tam olarak geri alma şansı olduça azdır. Kanunlar, mahkemenin avukatlık ücretlerini "makul sınırlar" dahilinde vereceğini, bu da çoğu zaman ödenen meblağlarda dramatik bir azalma anlamına geldiğini belirtmektedir. 20.000–100.000 RUB arasında ödüllendirme yaygın bir uygulamadır. 150.000 RUB'dan fazlasını beklemek pek gerçekçi değildir.
Hak eden taraf, davanın esasına ilişkin son karar/karar tarihinden itibaren 3 (üç) ay içinde vekalet ücretine hükmedilmesi için başvuruda bulunabilir.
İcra
Mahkeme kararı yürürlüğe girdikten sonra davacı icra emrine başvurabilir. İcra emri ile borçlunun bankasına başvurulur ve banka borçlunun hesabına ödeme yapmakla yükümlüdür. Sonuç alınmazsa, davacı resmi icra rejimine başvurabilir.
Yürütme, Adalet Bakanlığının bir parçası olan Federal Mahkeme Memurları Servisi (mareşaller) tarafından yapılır. Mareşallerin aylık 700 yeni vakaya kadar çıkabilen ağır iş yükü nedeniyle, oluruna bırakılırsa görev sonuçsuz kalabilir. Bu nedenle süreci kolaylaştırabilecek profesyonel avukat desteği şiddetle tavsiye edilir.